Lidzbark: kośćiół św. Piotra i Pawła

2010-06-17 14:13:32
Kościół Św. Piotra i Pawła i Michała Archanioła wzniesiono w II połowie XIV wieku, w miejscu gdzie Łyna zatacza najpełniejszy łuk, tuż przy murach obronnych. Ze względu na potężną wieżę budowla stanowiła dopełnienie fortyfikacji miejskich.

Ten zabytek klasy pierwszej zbudowano na rzucie prostokąta, w stylu późnogotyckim. Jest to trójnawowa świątynia halowa i orientowana, z późnogotyckimi sklepieniami gwiaździstymi. Wieżę wieńczy barokowy hełm, a na nim chorągiewka z herbem biskupa Potockiego.

We wnętrzu warto zwrócić uwagę na: klasycystyczną ambonę z 1880 roku i wiszący obok późnogotycki świecznik z 1604 roku, pseudogotycki ołtarz główny z wyróżniającymi się figurami aniołów z 1761 roku czy późnorenesansowy ołtarz boczny z 1640 roku, na cokole sygnowany herbem Ostoja biskupa Mikołaja Szyszkowskiego.

Przy kościele od strony północnej znajduje się XVIII-wieczna rzeźbiona figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem i dzwonnica barokowa z 1760 roku. Od południa natomiast stoją budynki parafialne, m.in: neogotycka kamieniczka z końca XIX wieku, klasycystyczna wikarówka, klasycystyczny, współcześnie odnowiony budynek klasztorny ss. Katarzynek oraz plebania z 1757 roku.


Historia kościoła [edytuj]

Pierwszym proboszczem lidzbarskim w latach 1305-1321 był ks. Heynemann, który posługę kapłańską sprawował w kościele drewnianym. Przypuszczalnie pierwszy kościół drewniany w Lidzbarku spalił w 1311 r. książę litewski Witenes. Znana jest data konsekracji kościoła drewnianego z roku 1315 pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła.

Budowę świątyni murowanej zrealizowano w połowie XIV w. w formie trójnawowej, pięcioprzęsłowej hali. Kościół posiada sklepienia gwiaździste z końca XIV w. w nawie głównej i nawach bocznych oraz z XV w. w kaplicach przywieżowych. Wieża kościelna, początkowo niska z nadbudową drewnianą, wybudowana została w ostatnich latach XIV w. i była podwyższana w dwóch kolejnych wiekach. Po pożarze kościoła w 1698 (spłonął dach i wieża) i później wykonanym remoncie na dachu kościoła pojawiła się barokowa sygnaturka, a wieżę kościelną ozdobił hełm zakończony chorągiewką z herbem biskupa Teodora Potockiego. Kościół został rozbudowany w latach 1892-1896, kiedy to od strony wschodniej dobudowano trójnawowe bazylikowe prezbiterium, nową zakrystię i kruchty boczne.
Wnętrze [edytuj]

W kościele Św. Apostołów Piotra i Pawła przeważa wyposażenie neogotyckie, chociaż zachowała się część starszych zabytków.
Ołtarze [edytuj]

W kościele już w XVI w. było dziewięć ołtarzy. Obecny ołtarz główny pochodzi z pierwszego dwudziestolecia XX w. Ozdobą tego ołtarza jest rokokowa balustrada wykonana przypuszczalnie przez Schmidta z Reszla i posągi dwóch aniołów przypisywane Perwangerowi z Tolkmicka. W zwieńczeniu ołtarza bocznego w zakończeniu nawy południowej znajduje się grupa św. Anny Samotrzeciej z ok. 1500 r. W ołtarzu tym znajduje się obraz MB Śnieżnej z XVII w. zakryty srebrną sukienką. W lidzbarskiej farze z ołtarzy bocznych znajdujących się przy filarach dwa zasługują na uwagę. Ołtarz (przy trzecim filarze od prezbiterium, między nawą środkową, a południową) z XVII w. z obrazem św. Walentego uzdrawiającego chorego – obraz malowany przez Meyera, oraz równoległy ołtarz po stronie północnej św. Michała Archanioła fundowany przez biskupa warmińskiego Szyszkowskiego.
Epitafia [edytuj]

W posadzce kościoła zachowało się ok. 25 znacznie już zatartych płyt nagrobnych. Najcenniejsze z okresu renesansu są wmurowane w ścianę kościoła. Należy do nich mosiężna płyta Hildebranda Ferbera (brata biskupa Ferbera zmarłego w 1530) oraz Krystyny Flaschbinder (matki biskupa warmińskiego Jana Dantyszka zmarłej w 1539). Do późniejszych należą: epitafium Jerzego Szyszkowskiego fundowane w 1641 przez biskupa Szyszkowskiego i płyta nagrobna Tomasza Bagniewskiego fundowaną 1736 przez biskupa Szembeka.
Skarbiec [edytuj]


Kościół pw. św. Ap. Piotra i Pawła
[Fot.01] Kościół pw. Świętego Piotra i Pawła
(fot. Piotr Szukała)

Parafia powstała zapewne już w XIII wieku. Jej pierwszym proboszczem był ksiądz Heynemann, działający w latach 1305 - 1321. W 1315 r. nastąpiło poświęcenie drewnianego kościoła poprzedzającego obecny, którego budowę rozpoczęto w połowie XIV wieku. Był on mniejszy od dzisiejszego. Jego prezbiterium (obecnie czwarte przęsło) zamykało się obok starej, piętrowej zakrystii, otwartej trzema arkadami na północną nawę kościoła. Była to pierwotnie bezwieżowa bazylika, nawiązująca w swej koncepcji do "Matki kościołów" na Warmii - katedry fromborskiej. Wieżę w dolnej kondygnacji, z przyległymi po bokach kaplicami, zbudowano w końcu XIV wieku, a jej górna część jeszcze długo pozostawała drewnianą. Kościół był odnawiany wielokrotnie po licznych pożarach w latach 1400, 1442 i 1497. Ostatnią odbudowę zakończono w 1718 roku. W latach 1870 - 1876 przeprowadzono gruntowną jego restaurację, a w latach 1891 - 1896 dobudowano prezbiterium wraz z zakrystiami oraz kruchty od strony północnej i południowej.

Fara jest kościołem późnogotyckim, murowanym, orientowanym. Posiada korpus trójnawowy, halowy. Zbudowana jest na rzucie prostokąta, z piętrową zakrystią po stronie południowej. Nawy przykryte zostały sklepieniami gwiaździstymi, wspartymi na ośmiu filarach i czterech półfilarach przyściennych. Żebra o profilach gruszkowych spływają ze sklepień na kamienne wsporniki. Przy drugim filarze południowym umieszczono wspornik twarzowy. Na zewnątrz korpus kościoła opięto uskokowymi skarpami. Korpus obiega gzyms kapnikowy. Szczyt zachodni głównego korpusu jest niewykończony, a przysłonięty dobudowaną później wieżą. Barokowy szczyt wschodni pochodzi sprzed 1718 roku.
Wieża kościoła
[Fot.02] Wieża kościoła
(fot. Juliusz Potocki)
[Fot.03] Wieża kościoła
(fot. K. Szymukowicz)

Wieża kościoła [fot.02] pokryta została hełmem około 1717 roku. Jest to konstrukcja złożona z trzech piramidalnie nakładających się latarń. Na chorągiewce widnieje herb Pilawa biskupa Potockiego. Na kalenicy dachu kościoła znajduje się wieżyczka z sygnaturką z 1701 roku. Przy kościele od strony północnej zachowała się zbudowana w 1760 roku brama barokowa oraz rzeźbiona figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem z 1709 roku.
Ołtarz
[Fot.04] Ołtarz
(fot. Juliusz Potocki)

We wnętrzu kościoła, przy pseudogotyckim ołtarzu umieszczone są dwie rokokowe figury aniołów z poprzedniego ołtarza, usuniętego w 1893 roku. Ponadto wnętrze wyposażone jest w kilka zabytkowych ołtarzy. Ołtarz boczny przy trzecim filarze nawy południowej jest późnorenesansowy z około 1640 roku. Na cokole ołtarza figuruje herb Ostoja biskupa Szyszkowskiego. Natomiast ołtarz boczny przy trzecim filarze nawy północnej jest wczesnobarokowy z pierwszej połowy XVII wieku. W kościele zachowała się też ambona klasycystyczna z około 1880 roku oraz dwa konfesjonały: jeden z końca XVII wieku, a drugi rokokowy oraz chrzcielnica barokowa. Świecznik wiszący o późnogotyckich formach pochodzi z 1604 roku.
Płyta nagrobna Hildebrandta Ferbera

Pod chórem organowym znajduje się wczesnorenesansowa brązowa płyta nagrobna Hildebrandta Ferbera (zm. 1530) o wymiarach 225 * 146 cm z rytą postacią zmarłego, jego herbami i napisem na obrzeżu płyty. Według dowolnego tłumaczenia napis ten głosi:

Pan Hildebrant Ferber mąż wielce czcigodny
prosi Boga o zbawienie jako człek niegodny.
Roku 1530 po narodzinach Chrystusa
rozłączyła się z ciałem jego dusza,
gdy w dniu 1 czerwca zasnął wiecznie w Panu.
Tutaj po chrześcijańsku ciało pogrzebano.

Na ścianie północnej umieszczono trzyczęściowy brązowy nagrobek renesansowy, ufundowany matce przez biskupa Dantyszka około 1539 roku.

Najcenniejszym zabytkiem przechowywanym w skarbcu zakrystyjnym jest arcydzieło średniowiecznego złotnictwa: herma św. Idy, która powstała w 1420 roku w środowisku zapewne nadreńskim.

Na uwagę zasługują również obrazy z XVII wieku przedstawiające Apostołów umiejscowione na bocznych ścianach świątyni. Podobnie z XVII wieku pochodzi obraz Matki Boskiej Różańcowej, wiszący nad wejściem do zakrystii.



Komentarze (1) pokaż wszystkie komentarze w serwisie

Komentarze dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Zaloguj się.

Zacznij od: najciekawszych najstarszych najnowszych

Zaloguj się lub wejdź przez FB

  1. Emeryt #20095 | 83.9.*.* 17 cze 2010 17:44

    Co się dzieje z zabytkową, rokokową balustrada ? Moze ktoś wie ?

    odpowiedz na ten komentarz

2001-2024 © Gazeta Olsztyńska, Wszelkie prawa zastrzeżone, Galindia Sp. z o. o., 10-364 Olsztyn, ul. Tracka 5