Włóczęgostwo fotograficzne Marioli Adeli Karpowicz. Kościół w Henrykowie

Henrykowo (niem. Heinrikau)... Warmia północna... kościół p.w. św. Katarzyny i Najświętszego Serca Jezusa... (dawniej św. Katarzyny i św. Marii Magdaleny)...

Wieś lokowana około roku 1304, natomiast pierwsze, spisane w dokumentach, informacje o kościele pochodzą z roku 1312 i 1316. Powtórny przywilej wieś otrzymała w roku 1326 od Kapituły Warmińskiej. Obecną świątynię zbudowano w II połowie XIV wieku. Pierwszy proboszcz wzmiankowany był w 1481 roku. Świątynia ta kilkakrotnie ulegała mniej lub większym zniszczeniom.

Pierwszy raz ucierpiała w 1414 roku, w czasie wojny głodowej, drugi raz już poważniej w wyniku pożaru w 1444 oraz w czasie wojny trzynastoletniej 1454-1466. Kościół został odbudowany i ponownie konsekrowany w 1501 roku ku czci św. Katarzyny i św. Marii Magdaleny. W roku 1715 wymieniono drewnianą wieżę na murowaną. Jeszcze kilkakrotnie doczekała się świątynia odnowień i rozbudowy w latach 1721, 1795 i 1886 (dobudowano szczyt wschodni). W 1945 roku ostrzał artyleryjski zniszczył wieżę i obecnie jest ona w odbudowie (wzniesiona jest dolna kondygnacja z kruchtą). Inne zniszczenia usunięto w roku 1960 roku.

Jest to kościół orientowany, typu salowego, murowany z cegły na kamiennej podmurówce, który w wyniku wielu przebudów zachował jedynie w ogólnej bryle średniowieczny charakter.

Nawę otaczają dość gęsto rozmieszczone przypory oraz przybudówki: od północy znajduje się zakrystia oraz dobudowana w roku 1724 barokowa kruchta, nad której wejściem, w płycinie, stała kiedyś rzeźba św. Katarzyny, a dzisiaj... gipsowa figurka Matki Boskiej.

Od zachodu wspominana wcześniej zaczęta wieża z kruchtą, do której prowadzi ostrołukowy portal, nad którym widoczne jest tak samo zamknięte okno. Na szczycie stoi żelazny krzyż. Od południa zaś kaplica chrzcielna w stylu neogotyckim, z ozdobnie ułożonymi cegłami, otynkowanym fryzem oraz trzema blendami zamkniętymi ostrołukowo, gdzie w szerszej, umieszczono okno. Przez całą długość korpusu, pod gzymsem, widoczny otynkowany fryz. W nawie niewielkie okna zamknięte łukiem odcinkowym oraz długie otynkowane ostrołukowe blendy.

Najbardziej interesująca jest ściana wschodnia, która tylko w dolnej części ma oryginalne średniowieczne murowanie, powyżej przemurowana w 1880 roku oraz zrestaurowana w latach 1930 - 1932. Niewątpliwą jej ozdobą jest schodkowy szczyt ze sterczynami zakończony żelaznym krzyżem. W najwyższej jego części wmontowano sygnaturkę. Poza tym widzimy ozdobne ceglane płyciny zamknięte ostrołukowo i odcięte od dolnej części otynkowanym fryzem. Poniżej dwie symetryczne, otynkowane blendy pomiędzy którymi jest nieco mniejsze okno zakończone ostrołukiem. Całość podparta czterema schodkowymi przyporami.

Kościół posadowiony jest na czynnym cmentarzu, ale natknąć się można na bardzo stary krzyż lub nagrobek...

Świątynię można obejrzeć w połowie drogi między Ornetą, a Pieniężnem, co gorąco polecam.

Mariola Adela Karpowicz

Źródła:
Przewodnik po zabytkowych kościołach Południowej Warmii. Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne
Andrzej Rzempołuch, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Agencja Wydawnicza "Remix", Olsztyn 1992

Czytaj e-wydanie ">kliknij