Włóczęgostwo fotograficzne Marioli Karpowicz cz.6. Kościół w Kiwitach

Kiwity... Warmia Północna... w 1308 roku biskup Eberhard z Nysy dał zezwolenie na budowę w Kiwitach gospody i młyna i dopiero w 1319 roku udzielił przywileju lokacyjnego wsi, tym samym przyznając dziesięcinę dla proboszcza. Pierwszą wzmiankę o, prawdopodobnie drewnianym, kościele parafialnym odnajdujemy w dokumencie z roku 1335, ale wiadomo jest, że kościół istniał już od dziesięciu lat...
Obecny p. w. św. św. Piotra i Pawła wzniesiono zapewne w 3. ćwierci XIV wieku, a wieżę rozpoczęto budować u schyłku tego stulecia, zakończono zaś w XV wieku.

Odnawiany był kilkakrotnie w 1687 roku (wieża), 1722 (zakrystia) i 1791 (elewacja zewnętrzna), zaś gruntowną renowację przeprowadzono w roku 1862 (m.in. częściowa rekonstrukcja szczytów). W 1879 roku nastąpiła ponowna konsekracja. W 1972 roku odnowiono po raz ostatni cały kościół.

Jest to jeden z najpiękniejszych kościołów gotyckich na Warmii... dzięki swej niezwykle bogatej dekoracji blendowej (ślepego okna lub wnęki) oraz wskutek niezłego zachowania w pierwotnym stanie.
Jest to budowla salowa o wydłużonym rzucie, w całości wykonana z cegły, ale na podmurówce kamiennej. Od zachodu znajduje się wieża, od północy zakrystia ożywiona blendami o łuku półkolistym, a od przodu wieńczy ją szczycik schodkowy z trzema blendami i sterczynami i nowsza kaplica (prawdopodobnie przerobiona z kruchty), otynkowana, ozdobiona z każdej strony blendami i zwieńczona sterczynami, naśladująca układ w duchu neogotyckim.

Naroża opięte są skarpami zwieńczonymi blendowymi sterczynami.
Elewacje dzielone są na przemian ostrołukowymi oknami i parami blend. Szczyt wschodni schodkowy z parzystymi sterczynami, dzielony jest siedmioma blendami oraz kątowo ustawionymi lizenami, podobnie jak zachodni szczyt z tym, że ten przesłonięty jest wieżą.

Wieża, należąca do najbardziej dekoracyjnych na Warmii, posiada w każdej z sześciu kondygnacji odmienną artykulację, złożoną z blend ostrołukowych lub zamkniętych dwułuczem, a także rząd przenikających się blend o półkolistym zamknięciu. W zwieńczeniu od wschodu i zachodu znajdują się szczyty schodkowe, podobne do szczytu wschodniego, ale wzbogacone poziomymi fryzami opaskowymi.

Na szczycie zachodnim znajduje się chorągiewka z datą 1687, mocno nadszarpnięta czasem, a na wschodnim kuty krzyż z kogutkiem.
W otoczeniu kościoła znajduje się potężny, pamiętający być może czasy średniowiecza, mur kamienny, niestety później otynkowany, w którym od wschodu i zachodu zauważamy neogotyckie bramki oraz południa i od północy barokowe kapliczki.

W jednej z nich o formie kulisowej z segmentowym przyczółkiem i wnęką stoi rokokowa rzeźba NPMaryi Niepokalanie Poczętej z II połowy XVIII wieku.

Największą jednak atrakcją tego kościoła jest... śmierć!!! Znajduje się ona w bramie prowadzącej do kościoła, a dokładnie w niszy portalu wschodniego. Ta mierząca 65 cm rzeźba przestawia kościotrupa z kosą w prawicy. Na Warmii było nawet powiedzenie określające człowieka bardzo szczupłego - "wyglądasz jak śmierć z Kiwit". Rzeźba ta postawiona została w roku 1311 na pamiątkę zniszczenia wsi przez Litwinów. Niestety oryginalna figurka została zniszczona po II wojnie światowej. Obecna jest jej kopią, odtworzoną na podstawie zdjęć przez Andrzeja Kwederackiego z Lidzbarka Warmińskiego w 1991 roku. Wygląda jak... ufoludek :) Mimo to straszy turystów, którzy tu przyjeżdżają i przypomina o tym co nieuniknione.

Wnętrze świątyni nakrywa ozdobny, nowy strop. Ołtarz jest późnobarokowy, wykonany przed rokiem 1726, bogato zdobiony dekoracją akantową, z rzeźbami św.św. Piotra i Pawła, Wojciecha i Sebastiana, Kazimierza i Józefa oraz w zwieńczeniu św. Jerzego.

W centrum widoczny obraz Ukrzyżowania. Ołtarze boczne późnobarokowe, lewy z 1718 roku, a prawy z roku 1701. W lewym obraz św. Sebastiana z I połowy XIX wieku, w prawym zaś, w zwieńczeniu, obraz św. Mikołaja z XVIII wieku.Ambona późnobarokowa, wykonana między rokiem 1726, a 1733 o bardzo ładnej czaszy ujętej wolutami, między którymi stoją rzeźby czterech Ewangelistów, a w zaplecku malowidło ukazujące Chrystusa Dobrego Pasterza. Na baldachimie stoi rzeźba przedstawiająca św. Piotra. Chór muzyczny również późnobarokowy z około połowy XVIII wieku z przepięknie malowanymi na parapecie scenami z życia św. Walentego oraz w części głównej portretem św. Cecylii - patronki muzyki kościelnej z datą 1933 pod zapisem nutowym.

Organy powiększone w roku 1933 z prospektem, w którym wykorzystano rokokowe elementy dekoracji. Z tyłu kościoła umieszczono dwa rokokowe konfesjonały, wykonane w roku 1760 przez Bernarda Schmidta z Reszla. Przy wejściu kropielnica granitowa zapewne średniowieczna.

Kościół piękny, o interesującej architekturze, którego gospodarzem jest wielce przyjazny i przesympatyczny ksiądz, który zostawił mnie w świątyni na blisko godzinę, abym spokojnie mogła sfotografować wszystko to, co mnie interesuje.

Mariola Adela Karpowicz

"Gazeta Lidzbarska" już jutro w kioskach. Tylko ciekawe informacje.